Monday 22 November 2010

წინა პოსტის გამოისობით

ჩემს ბავშვობაში თუ ყრმობაში (არ ვიცი რა დავარქვა იმ დროს სკოლა როცა დავამთავრე და უნივერსიტეტში ვაბარებდი) ქართულის გამოცდაზე (რომელსაც მისაღები ერქვა) თემებს წერდნენ ხოლმე. სულ მოდიოდა სამი, ორი საპროგრამო და ერთი თავისუფალი. ვისაც ლაი-ლაი კარგად ეხერხებოდა, თავისუფალს წერდა ხოლმე. ვისაც არა საპროგრამოს. იმისგან დამოუკიდებლად, ვის რა ეხერხებოდა, "ჩაწყობა" ხდებოდა ხოლმე. ზოგი ნაცნობით აწყობდა, ზოგიც ფულით. ხოდა აი ასეთ ჩაწყობილებს აძლევდნენ ხოლმე პაროლს: თემა უნდა დაწყებულიყო წინასწარ შეთანხმებული წინადადებით, რომელსაც მერე გამომცდელი თავისად შეიცნობდა ხოლმე და გასწორებისას ან ნიშანს არ დააკლებდა ან სულაც წაუმატებდა ხოლმე.

ხოდა ერთ ძალიან ხუთოსანი გოგონასთვისაც მიუციათ ასეთი პაროლი. მანაც, როგორც ხუთოსანთა წესია, გასაკეთებელი საქმის მონდომებაში გადააჭარბა და თემის წერა ასე დაიწყო
პ ა რ ო ლ ი: .....
ნუ, ჩაიჭრა, ცხადია.

დაახლოებით იმავე დროს (ერთი-ორი წლით ადრე) საქართველოში ეროვნული მოძრაობა დაიწყო. (როგორც ჩვენი ოკუპაციის მუზეუმი გვეუბნება, არც არასდროს შეჩერებულა, ხოდა გამოდის რომ გამოცოცხლდა). ხოდა ეროვნული მოძრაობის ერთ-ერთი ბელადი, მოგეხსენებათ, ზვიად გამსახურდია იყო. ბელადი თავის თანამოაზრეებთან შედარებით ჭკვიან კაცადაც გამოჩნდებოდა (ასე მაგალითად ირაკლი წერეთელზე, ოდესღაც თანამოაზრეზე, ასე იტყოდა: ეს არის ჩემი უნიჭო მოსწავლე, შარშან აპარტეიდი არ იცოდა რა იყოო). ვწუხვარ, მისი ინტონაციის გადმოცემა რომ არ შემიძლია, გასახსენებლად პატარა ვიდეო.



იგივე ირაკლი წერეთელს, ძალიან რომ გაახურა, გამსახურდიამ და კოსტავამ დაავალეს, წადი ირაკლი, ჭკვიანი ბიჭი ხარ და კონსტიტუცია დაწერეო. იფიქრეს, ერთი თვით მაინც ხომ მოვიშორეთ თავიდანო. წერეთელი მოვიდა მეორე დილას და ორი ვარიანტი დავწერე და რომელი ჯობიაო. თორთლაძის კანონს რომ ვუყურებ, დაახლოებით ამ სტილშია დაწერილი.
ხოდა, სულ სხვა რამის მოყოლა მინდოდა: ზვიადს ჰყავდა ერთი თანამოაზრე, რომელსაც რაღაც პროკლამაციის დაწერა დაავალა. ეს კაციც მოსულა და მოუტანია ტექსტი, რომელსაც ეწერა: პ რ ო კ ლ ა მ ა ც ი ა. "რა არის ბიჭო ეს. ეხლა მე რომ წიგნი დავწერე უნდა დავაწერო ზემოდან წ ი გ ნ ი? " უკითხავს მომავალ პრეზიდენტს.

ხოდა ეს ყველაფერი იმიტომ გავიხსენე, რომ გუშინ რომ ლექსი დავწერე, ზოგმა ძალიან სერიოზულად მიიღო და ეტყობა უნდა დამეწერა პ ა რ ო დ ი ა (პოსტმოდერნისტებისთვის: პ ა ს ტ ი შ ი).


Saturday 20 November 2010

ქართველი პოეტის გაბაასება მშობლიურ ლექსთან




შემუსრე უმსგავსო დრაკონთა ორგია

იხსენი სამშობლო ჩემი გეორგია

ზ. გამსახურდია





ქართულო ლექსო ო როგორ მიყვარს

შენი სიტყვების რახი და რუხი

თაყვანს გცემ როგორც ვიღაცა - მყინვარს

როგორც რომ სადღაც ყვავის თავთუხი


როგორც ოდესღაც რევაზ შალვას ძე

ახლა მე ვიქნევ ხელებს და ფეხებს

კვლავაც ხომ ვეტრფი გაშლილ დალალებს

ვუმღერი იებს ვარდებს და ნეხვებს


ვეტრფი დუდუკებს, ქალებს და ღვინოს,

მთვარეს, დაკარგულს სადღაც ღრუბლებში

ქართლისა მომქცევს წმინდასა ნინოს

ყივჩაღს დამალულს ხოდაბუნებში


ვუმღერ სიყვარულს, მა რას ვუმღერო

ო იმ ჩემს სატრფოს, მუდამ იისფერს

და ჩემს სიყვარულს, ასეთ ბუმბერაზს

ის იისფერი არად მიიჩნევს


ვუმღერ სამშობლოს, ასეთ დიდებულს

ასეთ წამებულს და იავარქმნილს

თითქმის ზეცაში გამოკიდებულს

რომელსაც ნაზი წვიმა დავარცხნის


დიდო მეფეო, შენ გევედრები

გადამირჩინე ეს იბერია

გადაარჩინე და გააბრწინე

ისე რომ გახდეს კვლავ იმპერია!


როგორც ოდესღაც იყო გორგალსის

იყო თამარის ნეტარ დროებას

ხოლო ის ჟამი ბოლო ორასწლის

გაქრეს და კუდი აღარ მოებას!


სხვა იმპერია, ო ის ბოროტი

დაშალე ისე, რომ ვერ აეწყოს

როგორც კიბორგი, როგორც რობოტი

მოსპე თახსირი, ღმერთმა დასწყევლოს!


ო ჩემო ლექსო, ჩემო სულიკო

არ ვიცი მე გწერ, შენ მწერ თუ ვინ გწერს

როგორც არ უნდა დაღალულ იყო

მაინც ვერავინ წინ ვერ გაგისწრებს


ქართულო ლექსო ო როგორ მიყვარს

შენი სიტყვების რახი და რუხი

თაყვანს გცემ როგორც ვიღაცა - მყინვარს

როგორც რომ სადღაც ყვავის თავთუხი


ეკონომიკური ზღაპარი



"აი რა ჩამოგიტანე" - უთხრა ერთმა წერომ მეორეს - "ქართული ბაყაყი - წლის ტრენდია"

წეროები, რომლებიც თბილ ქვეყნებში მიფრინავდნენ, დასასვენებლად მდინარის პირას გაჩერებულიყვნენ და ერთმანეთს გასული წლის თავგადასავლებს უყვებოდნენ.

"ხოდა იმას გეუბნებოდი" - თქვა წერომ, რომელმაც ბაყაყი ჩამოიტანა - "ცოტა ხნით ერთ ქვეყანაში გავჩერდი, სადაც აბორიგენმა ჩიტებმა ასეთი ამბავი მომიტანეს.


ეს ქვეყანა ცოტა ხნის წინ კორუმპირებულ მთავრობას უმართავს. დენი და შუქი არ ჰქონდათ, ღამეს პურის რიგში ათენებდნენ, გზების მაგივრად ერთი დიდი ორმო ყოფილა. მოკლედ ცუდად მისდიოდათ საქმე. მერე სხვა მთავრობა მოსულა და ფიქრი დაუწყია, მდგომარეობა როგორ გამოვასწოროთო. გზების და შუქისთვის მალევე უშველიათ, მაგრამ აი ეკონომიკური განვითარება უფრო ძნელი აღმოჩენია. დაუწყიათ ფიქრი. ხოდა ამ მთავრობას ჰყოილია მრჩეველები, რომლებსაც "ლიბერ"თ"არიანელები" რქმევიათ (ოღონდ ეხლა არ მკითხო ეგ რა არის). ამათ კიდე უთქვამთ, მოდი, ასე მოვიქცეთო. სახელმწიფოს ჩარევა კერძო საქმეებში შევამციროთო (იმიტომ, რომ სადაც სახელმწიფო ერევა, იქ შეიძლება კორუფცია გაჩნდესო) ამისთვის კიდევ სახელმწიფო ქონება გავყიდოთო. მერე გადასახადები შევამციროთ და ამით კერძო მეწარმეობას მხარი დავუჭიროთო. დაბალი გადასახადები რომ გვექნება, ხალხს მეტი ფული დარჩება და სახელმწიფოზე უკეთ ეცოდინება, ეს ფული რაში მოიხმაროსო. ვისაც მოუნდება, კბილის ექიმთან წავა, ვისაც მოუნდება ცირკშიო. ოღონდ, ვისაც უნდა, რომ ცირკი ჰქონდეს, ერთად უნდა შეიყაროს და ეს ცირკი დააფინანსოს, თორემ სახელმწიფო არც სამედიცინო დაზღვევას გადაიხდის და არც ცირკს შეინახავს, არ არის ეს მისი საქმეო. მოდი სახელმწიფოს საქმე მარტო საზღვრების და წესრიგის დაცვა იყოსო. ხოდა კიდევ მთავრობა და პარლამენტი, კანონები რომ მიიღოს და მერე ეს კანონები აღასრულოსო. ხალხმა თავი მოიფხანა და თქვა, კარგი ბატონო, ვცადოთ, იქნებ რამე გამოვიდეს ამ საქმიდანო.


გამოხდა ხანი, ხალხი თავისი საქმით იყო დაკავებული, მთავრობა კი უსაქმურად დარჩა. ჯერ იფიქრეს, მოდით რა, რამე ჩვენც დაგვარეგულირებინეთ, მაგალითად განათლებაო, მაგრამ ხალხმა არ მიუშვა: ხომ შევთანხმდით კაცო და ერთხელ მაინც ვქნათ ისე, როგორც გადაგვიწყვეტიაო. კარგით ჰოო, უთქვამს მთავრობას. მერე ერთი თვითმფრინავი უყიდია და დაუწყია იქით-აქეთ ფრენა. ხან ერთ კუნძულზე ჩაფრენილა, ხან პოლინეზიური ენების სამიტზე და ხანაც კიდევ სად. ბოლოს ეს ფრენაც მობეზრებია და უკან დაბრუნებულა. ახლა რა ვქნათო? უკითხავთ ჩინოვნიკებს. რა ვიცი, მოდი ჩვენც რამე საქმე წამოვიწყოთ, აბა ხომ არ ვიჯდებით ასეო. წამოწყებით კი წამოვიწყოთ, მაგრამ ჩვენთვის ხომ არ შეიძლებაო. ხოო, ეგრეაო, უთქვამს ერთს, მაგრამ ისე ვქნათ, რომ ვითომ ჩვენ კი არ ვაკეთებთ, ვითომ ჩვენი სიდედრები აკეთებენ. ანდა სულაც ოფშორული ფირმებიო (აი იმ კუნძულზე რომ ვიყავით, ხომ გახსოვსო, რა ერქვა, მარშალის თუ რაღაც უბედურებაო). ვა, ეს რა ჭკვიანი ვიმე ყოფილაო, უთქვამთ დანარჩენებს და დაუწყიათ საქმის კეთება. ერთ-ერთის სიდედრს სასაკლაო გაუხსნია. მაგრამ საქმის დაწყება ხომ იცი როგორი რამეა, ბაზარი იოლად არ შეგიშვებს, საბაზრო ნიშა გჭირდება, ამას კიდევ ჭირდება ბაზრის ანალიზი, მარკეტინგული სტრატეგია და კიდევ ათასი ოხრობა, რომელსც იმ ქვეყანაში "რასკრუტკას" ეძახიან. ხოდა აი იმ ერთ ჭკვიანს ისიც მოუფიქრებია, მარკეტინგი-შმარკეტინგი არ ვიცი, მაგდენი ჯახირის თავი ვის აქვს, აგერ, ეს პარლამენტი ჩვენი არ არის, მივაღებინოთ ისეთი კანონი, რომ ამიერიდან და უკუნითი უკუნისამდე ყველამ ხორცი მარტო ამ სასაკლაოში დაკლას და რაც აქ არ დაიკველება, ნაგვად ჩაითვალოს და ზედ ჯარიმაც დაედოსო. ვაა, ეს რა ტვინის პატრონი ყოფილაო იფიქრეს და ეგრეც ქნეს. მეორე დღეს იმ ქვეყანაში ხორცის ფასი ორი ტალანტით გაზრდილა. ხალხმა თავი გამოყო და თქვა, ე, ეგ რაღა გამოვიდა კაცო, ეგ ხომ ირიბი გადასახადის დაწესება გამოდის და თანაც ხელოვნური მონოპოლიის შექმნაო. მაგრამ იმ ჭკვიანს უთქვამს, კაცო, ჩვენ ხომ ვართ თქვენი რჩეულებიო ხოდა ასეთი დემოკრატიული კანონი მივიღეთ, ხოდა თუ არ გინდათ, გადაგვირჩიეთო. ხოო, უთქვამს ხალხს, ეგრე კი არისო და ვნახოთო. რომ ნახეს, მერე აღმოჩნდა, რომ მარტო ეს სასაკლაო კი არა, ნავთობი და შაქარი, ფქვილი და თევზი (მოკლედ იმპორტის კარგა დიდი ნაწილი), ტელევიზია და რეკლამა და რავიცი კიდევ რა, ჩინოვნიკებს ჩაეგდოთ ხელში და კომფორტული მონოპოლიები მოეწყოთ. აბა ეგრე სად გაგონილაო, თქვა ხალხმა. თქვენ ემანდ კორუფციის დამარცხება გინდოდათ და აი ეგ თუ კორუფცია აღარ არის აბა კორუფცია რაღა არისო. აი, მოვა შემდეგი არჩევნები და მერე ნახავთ რასაც გიზამთო.


ვაი, ახლა რა ვქნათო, შეეშინდათ ჩინოვნიკებს. ამათ რომ გადაგვირჩიონ, ცოტ-ცოტა ფული კი გვაქვს, მაგრამ ამ მონოპოლიებს დაგვიშლიან და ხომ დავკოტრდით ყველანიო. ეს ყველაფერი კიდევ კარგი, ციხეში თუ არ ამოგვაყოფინეს თავებიო. ე თქვე გოიმებოო, უთქვამს იმ ჭკვიანს. არაფერი თქვენ არ იცითო. ხოდა შეუყრია მერე თავისი ერთგული მონოპოლისტები. ასე და ასე, ბიჭებო და გოგონებო, თუ მომავალშიც გინდათ ფული და კარგი ცხოვრება, კარგი პონტის ქუჩაზე სახლები და ქვიშიან სანაპროზე აგარაკები, ამ ტომარას ხომ ხედავთ და შიგნით ჩაუშვით ფულები შემდეგი არჩევნებისთვისო. ვიღაცას კი უთქვამს, მაიცა ტო, ჩვენთან ხომ ბიზნესი თავისუფალიაო, დაჟე რომელიღაც ორგანიზაციის რეიტინგით მეთორმეტე ადგილი გვიჭირავს მსოფლიოშიო. იმ ჭკვიანს კი გაუცინია, ერთი ბიზნესია თავისუფალი და მეორე შენ მეყოლები, ახლა ფულს თუ არ მოჯვამ დროზეო. მოკლედ შეუკრებიათ ფული და დაუწყიათ არჩევნებისთვის მზადება. ვისაც კბილი სტკიოდა მივიდნენ და უთხრეს, აი ძმაო, სახელმწიფო შენზე ზრუნავს, თუ გინდა ოცდათორმეტივე კბილს პლატინაში ჩაგისვამთ, ოღონდ შენ ხმა მოგვეციო. ის კაცი დაფიქრებულა და კი გახსენებია, რომ თავიდან თითქოს იმაზე შეთანხმებულან, რომ სახელწმიფო ბიზნესის საქმეში არ ჩაერეოდა, გადასახადებს დაწევდა ხოდა დაგროვილი ფულით მერე ვისაც რა მოუნდებოდა იმას გააკეთებდა, მაგრამ ხმამაღლა აღარ უთქვამს. კი გაუფიქრია, კაცო, ესეც კორუფცია არ არის ამომრჩეველს რომ მოისყიდიო. მაგრამ მერე ის უფიქრია, მე მუქთად კბილებს გამიკეთებენ და ამათ თავიანთთვის გაიხარონო. მოკლედ, ზოგს კბილი ჩაუსვეს, ზოგს ცირკის ბილეთი აჩუქეს და არჩევნებიც მოიგეს. ვისაც არ მოეწონა, იმათ უთხრეს, რა გინდათ, ხო დემოკრატიულად მოვიგეთო, ეგრე თურმე, აგერ სინგაპური რომ არის მაგარი ქვეყანა, იქანეც ეგრე კეთდება ეგ საქმეო.


მოკლედ, ვიღაც-ვიღაცეებს მაინც არ მოწონებიათ ეგ ამბავი და ფიქრი დაუწყიათ, აბა ახლა რა ვქნათ და როგორ მოვიქცეთო.

"შენა მოიცა და აი თავიდან ის "ლიბერ"თ"არიანელები" რომ ახსენე, ისინი რაღას ამბობდნენ მაგაზეო?" - ჰკითხა მეორე წერომ. "რა უნდა ეთქვათ" - უპასუხა პირველმა - "არც მაგათ მოწონებიათ, მაგრამ აი იმ ჭკვიანს უთქვამს, იცით რა ვქნათ, აი ეხლა თქვენ მაგარ ფერად ჟურნალს გაგიხსნით, ეკონომისტი და ნიუ იორკერი ერთად რომ მ---ს ჰაერში აგდებულიო ჰოდა დასხედით და უმღერეთ თავისუფალ ბაზარს, ჩვენ კი ამასობაში საქმეს მივხედავთ, რა გგონიათ, ცოტა საქმე გვაქვსო?"

"ვაო"- თქვა მეორე წერომ - "მერე ეგ ამბავი რითი დამთავრდაო?"

"ჯერ არ ვიციო" - უპასუხა პირველმა - "აი მომავალ წელს ჩავფრინდები, იქაურ ფრინველებს გამოვკითხავ ამბებს და მერე შენც მოგიყვებიო"

"შენ გაიხარე" - უთხრა მეორემ - "ეს ბაყაყები კარგი ცოდნია ამ მადლიან ქვეყანაში, რომ წახვალ იქნებ კიდევ ჩამომიტანოო"

"ბაყაყები კარგო" - უთხრა პირველმა - "ჭაობში ყოველთვის კარგი მოდის"


გაგრძელება იხ. მომავალ წელს.

Thursday 18 November 2010

"მზიური". სუბვერსიული ორენოვნება.


1971 წელს girl-band-ებზე მოდამ საბჭოთა კავშირში ჩამოაღწია. თბილისის პიონერთა სასახლეში, სადაც საბჭოთა საქართველოს ახალგაზრდობა პარტიისა და კომკავშირის მეთვალყურეობით შემოქმედებით ენერგიას ხარჯავდა, მაშინდელი ნომენკლატურით ვოკალურ-ინსტრუმენტული ანსამბლი "მზიური" დაარსდა. ამ ანსამბლში 10-11 წლის ნიჭიერ გოგონებს იღებდნენ, რომლებსაც სმიღერა და ცეკვა უნდა სცოდნოდათ და ამ ასაკისთვის საკმაოდ რთულ მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე: ელექტრო-გიტარაზე, ბას-გიტარაზე, საქსოფონზე და დასარტყამ ინსტრუნმენტებზე დაკვრა უნდა ესწავლათ. ასეთი წრეები პიონერთა სასახლეში მრავლად იყო, მაგრამ "მზიური" მოულოდნელად იმდენად წარმატებული გახდა, რომ მისი პოპულარობა საბჭოთა კავშირის საზღვრებსაც კი გასცდა. მხატვრული და სატელევიზიო ფილმები, ათეულობით ფირფიტა, მილიონობით ფანი (რომლებსაც მაშინ ალბათ თაყვანისმცემლებს ეძახდნენ) და პრიზები (მათ შორის ლენინური კომკავშირის პრემია 1976) ოფიციალურ წარმატების მაჩვენებელი იყო. საბჭოთა კავშირის ნოსტალგიით შეპყრობილთა შორის "მზიური" არაოფიციალური საკულტო სტატუსით დღემდე სარგებლობს.


"მზიურის" რეპერტუარს სამხატვრო საბჭო ამტკიცებდა. ეს რეპერტუარი როგორც ენობრივად (სიმღერები არა მარტო საბჭოთა კავშირის ხალხთა ენებზე, არამედ რკინის ფარდის მიღმა ქვეყნებიდანაც - ინგლისური, ფრანგული და იაპონური) ისე თემატურადაც (საბავშვო სიმღერებიდან დაწყებული ლენინზე სიმღერებით დამთავრებული) მრავალფეროვანი იყო. ანსამბლის ორენოვანი სიმღერა "მზიური" (მუსიკა ა. რაკქიაშვილისა, ქართული ტექსტი ე. თოდუასი, რუსული ტექსტი ე. ტერელაძის) საბჭოთა საქართველოს რეპრეზენტაციისათვის პროგრამულად შეიძლება ჩაითვალოს. აღფრთოვანების აფექტი, რომელსაც სიმღერის მელოდია გადმოგვცემს, როგორც საბჭოთა, ისევე ქართული ნაციონალისტური ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას იძლევა. რუსულ ვერსიაში გოგონები გამარჯვებული სოციალიზმის მზეს უმღერიან:


"Эй, в барабаны бей , пой, ведь никто еще
Звонче нас в мире не пел
Солнцу над нами великому светлому
Радости этой напев!


В сердце сияющим солнца соцветием
Ясный ликует апрель.
Пой о весне, пой о жизни, счастливая
Звонкая наша свирель.

Наших песен
В мире нет чудесней
Всем они желанны
И порой известно:

Дарит неба краски
Мзиури,
Радости и тепла
Счастья вам несет!"


"ჩვენი სიმღერები ყველასთვის სასურველია" (Наши песни всем желанны), იმიტომ, რომ ანსამბლი სოციალისტური აწმყოს მახარობელია. სიტყვა "ჩვენი" რუსულ ტექსტში ერთმნიშვნელოვნად ანსამბლს გულისხმობს. ქართული ტექსტი ასეთია:

http://www.youtube.com/watch?v=NEYuZL03uZw


"დაჰკარით დაფდაფებს,

ჯერ ასე ძლიერად არავის უმღერია.

მიზანი ერთია, დიადი, ნათელი

ჩვენი მზეც ნათელია!


მზე მოგვაქვს სხივებად, მზე ათასფერადი

დიდი და საამური

ვუმღერით სიცოცხლეს, ვუმღერით გაზაფხულს

წკრიალა სალამური!


ჩვენი სმიღერები ვის არ იმორჩილებს

ყველგან ხალისი და ყველგან მაისია!

რაშა ორერა რეო და, მრავალჟამიერ რეროდა

ისმის საქართველო და.


მოგვაქვს კავკასიის მთების სურნელება

ჩვენი ოცნებები ისევ ცის ფერია

რაშა ორერა რეო და, მრავალჟამიერ რეროდა

ისმის საქართველო და."


ქართული ვერსიის პირველ სტროფში "მზეს" ორმაგი მნიშვნელობა აქვს: ის, ერთის მხრივ, ანსამბლის სახელწოდებას გულისხმობს, მეორეს მხრივ კი საბჭოთა კავშირში საქართველოს რეპრეზენტაციაზე მიგვანიშნებს. საბჭოთა კავშირში საქართველოს მყარი ატრიბუტი ჰქონდა: "მზიური" (Солнечная Грузия). საბჭოთა საქართველოს დროშაზე სავალდებულო წითელ ფონზე ლურჯი მზე იყო გამოსახული.


ეს მზე - ყოველ შემთხვევაში უძრავ და უდარდელ სამოცდაათიანებში, დღესასწაულის სიმბოლო იყო, რომელიც არასოდეს მთავრდებოდა. საქართველო საბჭოთა კავშირში გართობასა და ლხინზე იყო პასუხისმგებელი: ცეკვით და სიმღერით, კინოთი და თეატრით, სამთო და საზღვაო კურორტებით და საბჭოთა კავშირისათვის ექსკლუზიური გასტრონომიული საქონელით. ქვეყანაც და მისი მოსახლეობაც საბჭოთა კავშირის გამრთობებად იყვნენ მიჩნეულები. საბჭოთა საქართველოს მიჩენილი ჰქონდა ადგილი, სადაც სოციალური და პოლიტიკური აქტივობა გართობით იყო ჩანაცვლებული.


მზიურის ქართული ტექსტი ერთის მხრივ საბჭოთა სტერეოტიპებს ითვისებს, მეორეს მხრივ კი მათ ნაციონალურ, შეიძლება ითქვას ნაციონალისტურ პასუხსაც სცემს. მზე, ლხინი და დღესასწაული მეორე სტროფში სალამურის წკრიალა ხმად გადაიქცევა, რომელსაც ქართული მზე და კავკასიის მთების სურნელება (IV სტროფი) კავკასიის ქედის იქით მიაქვს. "რაშა ორერა რეო და" - ხალისის და გაზაფხულის ონომატოპოეტური გამოხატულება (III სტროფი), რომელიც "მრავალჟამიერ" გრძელდება - საქართველოს ხმაა. ამ სიმღერაში საქართველო მუდმივი დღესასწაულის ქვეყანაა.


ქართულ ტექსტს "ეზოთერული", მხოლოდ ქართველი მსმენელისათვის გასაგები მნიშვნელობაც აქვს. ის ერთი მხივ ეთანხმება ქვეყნის სისუსტეს, რომელიც სხვისი სტერეოტიპებით არის განსაზღვრული, მაგრამ ამ სისუსტეს სიძლიერედ აქცევს. რუსული ტექსტისგან განსხვავებით (სადაც "ჩვენი სიმღერები ყველასთვის სასურველი" იყო, ქართულ ტექსტში "ჩვენი სიმღერები ვის არ იმორჩილებს". ამით სიმღერა (საქართველოს ხმა) ჰეგემონიის საშუალებად იქცევა. "ჩვენი" ამ შემთხვევაში, რუსული ტექსტისაგან განსხვავებით ანსამბლს კი არა საქართველოს გულისხმობს. სიმღერის მეოთხე სტროფი "ჩვენი ოცნებები ისევ ცის ფერია" ქართველ რომანტიკოსთა და სიმბოლისტთა ფერთამეტყველების აქტუალიზაციას ახდენს და ამით ეროვნული ტრადიციის უწყვეტობაზე მიანიშნებს. სიმღერაში საქართველოს რეალობა ისეა წარმოდგენილი, რომ პოლიტიკურად დომინირებულ ქვეყანას კულტურის სფეროში უპირატესობა ენიჭება და სწორედ ამით საბჭოთა კავშირში ქართული იდენტობის მნიშვნელოვან გამოხატულებად იქცევა.


მზიურის სიმღერაში კარგად ჩანს ქართული ნაციონალიზმის ფორმულა: საბჭოთა თხიერში ჩასხმული ქართული ღვინო. ქართული ნაციონალიზმს ერთის მხრივ თავის თავს საბჭოთა იდეოლოგიური სტერეოტიპებისაგან გამიჯნვა სურდა, ოღონდ, მეორეს მხრივ, ამ სტერეოტიპებს ითვისებდა, ნაციონალიზმის ენაზე თარგმნიდა და ამით, თავისდა უნებურად და გაუცნობიერებლად, საბჭოთა მემკვიდრეობაში ეწერებოდა.

Thursday 4 November 2010

ისტორიის დასასრული


გუშინწინ დიმა მამულიასთან და გიორგი მაისურაძესთან ერთად ვიჯექი კაფეში. ხოდა, ორ ჭკვიან ადამიანთან რომ ზიხარ და ყავას მიირთმევ და კოქტეილს წრუპავ, საინტერესო რამეებზე ლაპარაკობ ხოლმე. განსაკუთრებით კარგი იყო, რომ ეს საინტერესო რაღაცეები არ ეხებოდა პოლიტიკას, მემარჯვენეებსა და მემარცხენეებს, ხელისუფლებას და ოპოზიციას დაშ.


დიმამ საინტერესო რამე თქვა - ისეთი, რაც პრინციპში ყველამ "იცის", ანუ მეტ-ნაკლებად გრძნობს, მაგრამ იშვიათად უფიქრდება ხოლმე რა გამომდინარეობს ამ ცოდნიდან. მაგ. რისი სიმპტომია, რომ ჩვენამდე ერთი და ორი თაობით ადრე შეიძლებოდა კარგი რომანის დაწერა, კარგი ფილმის გადაღება და ფილოსოფოსსაც შეეძლო რამე ეთქვა. რატომ გახდა იშვიათი, თუ შეუძლებელი არა, კარგი კინო, კარგი ლიტერატურა და ფილოსოფია (რომელზეც ვერ იტყვი, რომ ის შეიძლება იყოს კარგი თუ ცუდი). ხოდა დიმამ თქვა, რომ ფილოსოფიის ენამ, ანუ ისეთმა, რომელიც დაკავშირებულია "გააზრებასთან" აზრის და საზრისის წარმოებასთან, თავისი თავი ამოწურა. რომ მაგ. დელიოზის იქით წასვლა ამ ენაზე საერთოდ შეუძლებელია. მაქსიმუმი, რაც შეუძლია ფილოსოფოსს გააკეთოს, ამ ენის ვარიირებაა, მაგრამ უფრო შორს ვერ წავა. არსებობს გარკვეული ზღვარი, რომლის იქითაც გადასვლა არ შეიძლება. და ეს ზღვარი მიღწეულია. რას ნიშნავს ამ ზღვარის მიღწევა?


როდესაც ფუკუიამა ლაპარაკობდა ისტორიის დასასრულის შესახებ, შეიძლება რაღაც იგრძნო, რაც ძალიან მარტივად აღწერა, მაგრამ საინტერესო მეტაფორა მაინც შექმნა. შეიძლება სინამდვილეში სხვა რაღაცაზეა ლაპარაკი. მაგ. დღევანდელი ფუტუროლოგები წერენ, რომ ჩვენი წარმოდგენა მომავლის შესახებ ყოველთვის კავშირშია აწმყოსთან, ანუ როდესაც ჩვენ მომავალს წარმოვიდგენთ, წარმოვიდგენთ რაოდენობრივად, მაგრამ არა ხარისხობრივად ტრანსფორმირებულ აწმყოს. ანუ, ისტორია დამთავრებულია დროში და ვრცელდება სივრცეში (დაახლოებით ეს იყო ფუკუიამას იდეაც). ხარისხობრივად განსხვავებული მომავლის წარმოდგენა ფუტუროლოგს არ შეუძლია.


პრინციპში, სიმბოლური ფორმების (ფილოსოფიის და მითოსის (ლიტერატურა და ხელოვნება) ერთ-ერთი (შეიძლება არაპირდაპირი) ფუნქცია მომავლის მოდელირებაა. რაღაცის შემოთავაზება, რაც ადამიანის ცხოვრებას ენერგიას და სურვილს სძენს (ეს დიმაა: არა აზრს, არამედ სურვილს). ჰოდა, აქედან გამომდინარეობს ორი რამ: ერთი რომ სიმბოლური ფორმების კრიზისი იმის მანიშნებელია, რომ დღევანდელი ადამიანი არ არის რეპრეზენტირებადი: არ არსებობს არანაირი შინაარსი, რომელიც შეიძლება საერთოდ გამოხატვადი იყოს. ამიტომაც რეპრეზენტაცია (ნებისმიერი) გადაიქცევა სიმულაციად (ეს ბოდრიარის მკითხველს კარგად მოეხსენება). მეორე, რომ "განმანათლებლური" ეპისტემა (ანუ ეპისტემა, რომესაც ფუკო ადამიანის ცოდნის ეპისტემას ეძახის), მოდერნულობა (თავისი პოსტმოდერნიანად) დამთავრდა. და ეხლა ვართ ნაცრისფერ ზონაში, როდესაც ის ახალი, რასაც ვერ წარმოიდგენენ ფუტუროლოგები, ჯერ არც დამდგარა და არც წარმოდგენადი (ანუ რეპრეზენტირებადი) არ არის. (ერთადერთი, რასაც ისტორიის დასასრული შეიძლება ნიშნავდეს ის არის, რომ ისტორიის გარკვეულმა ისტორიულმა ცნებამ თავისი თავი ამოწურა).


მოკლედ ის სიმბოლუი ფორმები, რომელიც ჩვენ დღეს გვაქვს: ენა, გინდა ფილოსოფიის, გინდა ხელოვნების, არანაირად არ არის ადეკვატური . ამიტომ ვერც ფილოსოფოსი და ვერც ხელოვანი ვეღარაფერს ვეღარ ამბობს (სამაგიეროდ ენა მითვისებული აქვს პოლიტიკოსს, რომელსაც შეუძლია მოკლევადიანი სურვილები აღძრას). ასეთ ნაცრისფერ ზონებში რამდენიმე გამოსავალი არსებობს ერთ-ერთი რენესანსია: როდესაც შენ არ გაქვს კულტურული ფორმების გენერირების უნარი, მიმართავ წარსულს, რომელიც გაძლევს გამოხატვის საშუალებას (ასე "აღმოაჩინა" ბრუნელესკიმ გუმბათი). რენესანსი (ბანალური, მაგრამ არა ყოველთვის გაცნობიერებული რამე რომ ვთქვა), არ ნიშნავს გამეორებას - ეს ტრანსფორმაციაა, რომელშიც ძველი და ახალი ახალ კონსტელაციაში ექცევა. დიმას გამოსაცალიც რენესანსია, ოღონდ არა ანტიკური ფორმების, არამედ ალქიმიურის. ალქიმიის ანალოგიური ენა (მასთან ერვროპულ ფილოსოფიაში ნიცშე უფრო ახლოს არის ვიდრე ბატაი) არის ის ენა, რომელმაც "რაციოს" გვერდის ავლით "გაცნობიერების" უფრო ცოცხალი და სხარტი საშუალებაა.